W rocznych rozliczeniach podatku PIT za 2022 r. rodzice samotnie wychowujący dzieci będą mogli nadal skorzystać z tzw. ulgi dla samotnego rodzica. W 2023 roku należy jednak być czujnym. Rozliczania z dzieckiem w PIT należy dokonać na nowych, zmienionych Polskim Ładem zasadach.
» Co daje ulga dla samotnych rodziców i jak obliczyć podatek
Polski Ład, który wszedł w życie w 2022 roku wprowadził wiele zamieszania do preferencyjnego rozliczania, jako samotni rodzice. Na przestrzeni roku przepisy zmieniały się dwukrotnie, dlatego prezentujemy aktualnie obowiązujące przepisy prawa, jakie będą miały zastosowanie już do rocznych rozliczeń podatku PIT za 2022 r., dokonywanych w 2023 roku.
Źródło: shutterstock
Ustawodawca za sprawą ustawy o podatku PIT, udzielił możliwości preferencyjnego, wspólnego rozliczenia z dzieckiem niektórym rodzajom podatników, ze względu na wyjątkowe okoliczności związane z ich sytuacją rodzinną. Ulga osób samotnie wychowujących dzieci, o której mowa, daje możliwość rozliczenia podatku PIT na preferencyjnych zasadach, co bezpośrednio przyczynia się do obniżenia zobowiązania podatkowego podatnika. Aby jednak wspólne rozliczenie z dzieckiem było możliwe, samotny rodzic musi spełnić kilka warunków.
I tak, w świetle ustawy o podatku dochodowym PIT z preferencyjnego, wspólnego rozliczenia z dzieckiem, skorzystać może wyłącznie jeden samotny rodzic bądź opiekun prawny dziecka. Przy czym z rozliczenia z dzieckiem może skorzystać rodzic będący:
panną / kawalerem,
wdową / wdowcem,
rozwódką / rozwodnikiem,
osobą, w stosunku do której orzeczono separację,
osobą, której małżonek został pozbawiony praw rodzicielskich lub odbywa karę pozbawienia wolności.
Wspomniani rodzice/ opiekunowie muszą w roku podatkowym samotnie wychowywać dzieci:
małoletnie,
pełnoletnie, które zgodnie z odrębnymi przepisami otrzymywały zasiłek (dodatek) pielęgnacyjny lub rentę socjalną,
pełnoletnie do ukończenia 25. roku życia, uczące się w szkołach, o których mowa w przepisach regulujących system oświatowy lub szkolnictwo wyższe, obowiązujących w Rzeczypospolitej Polskiej oraz w innym państwie.
To nie wszystko. W 2022 r. rozliczenie roczne, jako zeznanie osoby samotnie wychowującej dziecko, może być złożone przez podatnika, który podlegał w roku podatkowym, za który dokonuje rozliczenia:
Przy czym podleganie nieograniczonemu obowiązkowi podatkowemu oznacza, że podatnik, jeżeli ma miejsce zamieszkania na terytorium Polski, podlega obowiązkowi podatkowemu od całości swoich dochodów (przychodów) bez względu na miejsce położenia źródeł przychodów.
Uwaga! Warto mieć na uwadze, że na żądanie organów podatkowych podatnik jest zobowiązany udokumentować wysokość całkowitych przychodów osiągniętych w danym roku podatkowym, przedstawiając zaświadczenie wydane przez właściwy organ podatkowy innego niż Polska państwa Unii Europejskiej, Europejskiego Obszaru Gospodarczego albo Konfederacji Szwajcarskiej, w którym ma miejsce zamieszkania dla celów podatkowych lub inny dokument potwierdzający wysokość całkowitych przychodów osiągniętych w danym roku podatkowym.
Ustawa o PIT wprowadza ograniczenia związane ze wspólnym rozliczeniem samotnego rodzica z dzieckiem. W myśl art. 6 ust. 4e u.p.d.o.f. prawo do preferencyjnego rozliczenia traci podatnik, którego dziecko uzyskało choć jedno z poniższych źródeł przychodów:
podlegających opodatkowaniu według skali podatkowej,
przychody z tytułu kapitałów pieniężnych (m.in. odpłatne zbycie papierów wartościowych, udziałów (akcji) lub pochodnych instrumentów finansowych),
przychody zwolnione z opodatkowania z tytułu stosunku pracy, praktyki absolwenckiej lub stażu uczniowskiego,
przychody zwolnione od podatku w ramach tzw. ulgi dla młodych i ulgi na powrót - w łącznej wysokości przekraczającej 12-krotność kwoty renty socjalnej (aktualnie 16 061,28 zł).
Aby skorzystać z preferencyjnego rozliczenia w rozliczeniu za 2022 r. również rodzic nie może być opodatkowany:
Zmiany Polskiego Ładu wprowadziły w 2022 roku zamieszanie do samotnego rozliczania rodzica z dzieckiem. Zlikwiedowano bowiem wspólne rozliczanie z dzieckiem na rzecz ulgi w kwocie 1500 zł. Jak zatem wyglądają aktualnie obowiązujące przepisy? ,,Od 1 lipca 2022 r. powróciła możliwość wspólnego rozliczenia się z dzieckiem na zasadach obowiązujących przed 1 stycznia 2022 r. Do końca 2021 r. samotni rodzice mieli możliwość określić w rocznym zeznaniu podatkowym podatek w podwójnej wysokości podatku obliczonego od połowy swoich dochodów podlegających opodatkowaniu. Zasady takie obowiązywały przez blisko 30 lat. Od 2022 r. ulga ta została zlikwidowana, a w jej miejsce wprowadzono ulgę na dziecko dla rodziców samotnie wychowujących dzieci w wysokości 1500 zł, po 6 miesiącach jej obowiązywania została ona jednak zniesiona – tłumaczy Doradca podatkowy Joanna Litwińska z Rödl & Partner. - Obecnie w rozliczeniach za 2022 r. wracamy do poprzednich zasad, które będą jeszcze korzystniejsze ze względu na połączeniu mechanizmu wspólnego rozliczenia z wyższą kwotą wolną oraz wyższym progiem podatkowym. Należy również pamiętać, że nadal obowiązują limity kwotowe dla osób wychowujących jedno dziecko, z ulgi nie można skorzystać jeżeli wychowujący jedno dziecko pozostający w związku małżeńskim lub samotnie wychowujący osiągają dochody wyższe niż 112.000 zł.
Uwaga! Zmiana Polski Ład 2022
Za sprawą nowych przepisów Polskiego Ładu wspomniany sposób opodatkowania nie ma zastosowania również do osoby, która wychowuje wspólnie z drugim rodzicem albo opiekunem prawnym co najmniej jedno dziecko, w tym również gdy dziecko jest pod opieką naprzemienną, w związku z którą obydwojgu rodzicom zostało ustalone świadczenie wychowawcze (tzw. 500+). (dodany nowy art. 6 ust. 4f u.p.d.o.f. obowiązujący od rozliczenia PIT za 2022 r.).
Uwaga! Wspólne rozliczenie małżonków a ulga dla samotnego rodzica
Nie rozliczysz się wspólnie z dzieckiem również w sytuacji, gdy za dany rok podatkowy swoje dochody rozliczasz wspólnie z małżonkiem, również jakowdowa lub wdowiec.
Z opodatkowania skorzystać może rodzic lub opiekun będący panną, kawalerem, wdową, wdowcem, rozwódką, rozwodnikiem albo osobą, w stosunku do której orzeczono separację lub osobą pozostającą w związku małżeńskim, jeżeli jej małżonek został pozbawiony praw rodzicielskich lub odbywa karę pozbawienia wolności – ale wyłącznie jeżeli ten rodzic lub opiekun w roku podatkowym samotnie wychowuje dzieci.
Powyższych warunków nie trzeba spełniać przez cały rok. Teoretycznie wystarczy zatem jeden dzień w roku być panną, kawalerem, itd. – pod warunkiem, że w tym czasie faktycznie samotnie wychowuje się dziecko.
Niezbędne jest natomiast udowodnienie wychowywania dziecka samodzielnie. Z rozliczenia na preferencyjnej zasadzie nie skorzysta zatem zamieszkujący z konkubiną (będącą matką dziecka) pomagającą przy wychowaniu dziecka lub pozostający w związku nieformalnym z drugim z rodziców dziecka, w którym drugi rodzic pomaga wychowywać dziecko.
W obu przypadkach dochodzi do wspólnego wychowywania dziecka. W obu przypadkach brak kontaktu ze strony drugiego rodzica pozwalałby na rozliczenie preferencyjne.
Zamieszkiwanie z partnerem nie będącym ojcem dziecka, pomoc ze strony dziadków czy innej rodziny, zamieszkiwanie łącznie z dzieckiem u swoich rodziców przez matkę – nie spowoduje utraty statusu „samotnie wychowującej” dziecko – jeżeli osoby te nie ingerują w proces wychowywania i nie łożą na dziecko (IPPB4/415-38/12-4/JK3, 2012.03.22, Dyrektor Izby Skarbowej w Warszawie). Samotnie – oznacza bez wpływu, pomocy drugiego partnera przy wychowywaniu, przy czym wychowanie oznacza stan faktyczny, czynności przy dziecku, a nie - łożenie na to dziecko. Stąd samotne wychowywanie dziecka, na które matka dostaje alimenty od ojca, który nie jest pozbawiony władzy rodzicielskiej jest możliwe (IPPB4/415-251/12-2/JK3, 2012.06.01, Dyrektor Izby Skarbowej w Warszawie). Gdy ojciec dziecka łoży na dziecko, zamieszkuje osobno i nie wychowuje go, czyli nie podejmuje czynności faktycznych przy dziecku, mających na celu jego wychowywanie – preferencja w rozliczaniu podatków przysługuje matce. Rozliczenie jako osoba samotnie wychowująca nie wymaga, by dziecko wychowywać samotnie przez cały rok podatkowy. Jeśli udowodni się, że miesiąc w danym roku nastąpiło samotne wychowywanie jako panna kawaler, wdowa, wdowiec itd., to jest to wystarczające, by korzystać z preferencji.
Decyduje stan faktyczny, a nie sam status. Jeżeli zatem rodzic dziecka pozostaje w związku faktycznym z partnerem będącym rodzicem dziecka, zamieszkują razem oraz przyczyniają się do sprawowania opieki nad dzieckiem (prowadzą wspólne gospodarstwo domowe) nie można samodzielnie opodatkować się jako osoba samotnie wychowująca dziecko. Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku z 30 czerwca 2009 r. (II FSK 279/08) dodał, że słowo "samotnie" oznacza wychowywanie dziecka bez udziału innej (innych) osób. W sytuacji zatem, gdy podatnik wychowuje dziecko wspólnie z drugim rodzicem dziecka (we wspólnie prowadzonym gospodarstwie domowym), nie można mówić o "samotnym" wychowywaniu dziecka.
Z drugiej jednak strony dla rozliczenia nie ma znaczenia faktyczny status życiowy danej osoby, a zatem nie musi być ona osobą faktycznie samotną. Konieczne jedynie by sama wychowywała dziecko. WSA w Warszawie w wyroku z dnia 25 lutego 2009 r. (III SA/Wa 2498/08) wskazał, że: Ustawowa definicja osoby samotnie wychowującej (…) nie odwołuje się w żadnym zakresie do tego, czy drugi rodzic żyje oraz gdzie mieszka. Nie odnosi się również do tego (z wyjątkiem małżeństw), czy tylko jedno z rodziców posiada władzę rodzicielską, czy też taką władzą dysponują obydwoje. Stąd samotność w znaczeniu potocznym to życie bez innej osoby, a samotny na tle art. 6 ustawy z 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych to matka lub ojciec danego dziecka bez męża lub żony.
Jeżeli zatem druga osoba jest współlokatorem, ale konkubenci (również małżonkowie po rozwodzie, w separacji prawnej) rozliczają się odrębnie, prowadzą dwa rachunki, to nie ma podstaw, by sprawujący władzę rodzicielską nie mógł rozliczać się jako osoba samotnie wychowująca dziecko. Stan wspólnego zamieszkiwania i wychowywania dziecka samotnie będzie jednak bardzo trudno udowodnić przed organami podatkowymi.
Zaleca się zatem, by wspólne zamieszkiwanie traktować jednak jako prowadzenie wspólnego gospodarstwa domowego. Podobnie wskazał NSA w wyroku z dnia 7 marca 2001 roku sygn. akt I SA/Gd 1799/98.
W roku śmierci małżonka podatnik nadal może rozliczać się z nim wspólnie. Potrzebne jest oświadczenie o takim rozliczeniu. Dotyczy to wyłącznie przypadków, w których podatnik:
Jeżeli podatnik zdecyduje się na rozliczenie łączne ze zmarłym małżonkiem – traci uprawnienie do rozliczenia za dany rok jako osoba samotnie wychowująca dzieci. Jeżeli takiej decyzji nie podejmie, w roku śmierci małżonka może on rozliczyć się jako osoba samotnie wychowująca dziecko – pod warunkiem, że spełnia pozostałe warunki w tym zakresie. Zatem owdowiały podatnik mający dzieci ma wybór - albo opodatkowuje się wspólnie ze zmarłym małżonkiem, albo opodatkowuje się jako samotnie wychowujący dzieci.
W związku z orzeczeniem rozwodu lub separacji sąd orzeka równocześnie o władzy rodzicielskiej nad wspólnym małoletnim dzieckiem obojga małżonków. Sąd może przyznać pełnię władzy rodzicielskiej obojgu rodzicom, jeżeli z okoliczności sprawy wynika, że będą oni zgodnie wykonywać opiekę nad dzieckiem lub powierzyć wykonywanie władzy rodzicielskiej jednemu z rodziców, jednocześnie "ograniczając" władzę rodzicielską drugiego. Wyrok w tym zakresie będzie pierwszoplanowo rozpatrywany w przypadku korzystania z przedstawianej formy rozliczenia. Nie będzie on jednak decydujący. Innymi słowy – dla rozliczenia jako osoba samotnie wychowująca dzieci nie jest niezbędne posiadanie sądowego orzeczenia przyznającego prawo wychowywania dziecka. Dla celów podatkowych i preferencyjnego rozliczenia należy udowodnić stałą opiekę ze strony rodzica, prowadzącą w konsekwencji do uzyskania pełnego rozwoju fizycznego i psychicznego dziecka (a zatem istotą jest z kim dziecko zamieszkuje i na czyim utrzymaniu pozostaje). Mimo sądowego przyznania władzy rodzicielskiej obojgu rodzicom, czy też faktycznego sprawowania tej władzy przez nich oboje – preferencję w rozliczeniu rocznym przyznaje się wyłącznie jednemu z nich. Oboje rodzice nie mogą rozliczać się jako osoba samotnie wychowująca dziecko (por. wyrok WSA z 6 lutego 2007 r., sygn. akt III SA/Wa 2693/06. Zatem gdy oboje oni posiadają władzę rodzicielską, albo gdy pełną władzę posiada jeden z małżonków – dodatkowo wymagane jest faktyczne wychowywanie dziecka. Tylko wówczas można korzystać z preferencyjnej formy opodatkowania.
Posiadanie dwojga lub większej ilości dzieci pozwala na preferencyjne opodatkowanie u obojga rodziców po rozwodzie. W takim przypadku należy udowodnić, że każde z rodziców wychowuje przynajmniej jedno dziecko. Jeżeli dwójkę dzieci posiada na wychowaniu jeden rodzic, to ich liczba nie przynosi zwielokrotnienia preferencji. Liczba dzieci wpływa na kwotę ulgi prorodzinnej, natomiast nie ma znaczenia przy rozliczeniu jako osoba samotnie wychowująca dzieci.
Jak tłumaczy Ministerstwo Finansów ,,Preferencja polega na obliczeniu podatku w podwójnej wysokości podatku obliczonego od połowy dochodów osoby samotnie wychowującej dzieci. Dzięki takiemu sposobowi obliczenia podatku kwota wolna od podatku wynosząca od 1 stycznia 2022 r. 30 000 zł będzie realizowana dwukrotnie (2 × 30 000 zł = 60 000 zł), analogicznie jak przy wspólnym opodatkowaniu małżonków.
Obliczając preferencyjny podatek w rocznym zeznaniu podatkowym:
Źródło: shutterstock
W przypadku wspólnego rozliczenia samotnego rodzica z dzieckiem za 2022 r. podatek będzie określany w podwójnej wysokości podatku obliczonego od połowy dochodów osoby samotnie wychowującej dzieci. Stąd też o korzyści podatkowej można mówić w sytuacji, gdy:
W 2022 roku za sprawą Polskiego Ładu podwyższeniu uległa wysokość zarobków dziecka, które pozwalają na skorzystanie z preferencji podatkowych. Za sprawą nowelizacji dotychczasowy limit 3089 zł podwyższono do kwoty 16 061,28 zł (12-krotnością renty socjalnej).
Należy pamiętać, że są również źródła dochodów dziecka, które nawet w przypadku nieprzekroczenia limitu 16 061,28 zł całkowicie pozbawiają prawa do ulgi. Mowa tu działalności gospodarczej prowadzonej przez dziecko i opodatkowanej:
Więcej na ten temat w artykule ,,Dziecko może zarobić więcej w 2022 roku a rodzic nie straci prawa do ulgi”.
Rozliczenie się na preferencyjnych zasadach z dzieckiem, nie ogranicza prawa do rozliczenia ulgi prorodzinnej w PIT. Nadal można rozliczać się jako osoba samotnie wychowująca dziecko i dodatkowo odliczać od podatku dochodowego kwotę do 1112,04 zł na jedno dziecko (a w przypadku wielu dzieci nawet do 2224,08 zł) rocznie tytułem ulgi prorodzinnej. Jedyny warunek to spełnienie wymagań jednej i drugiej preferencji podatkowej.
Aby jednak to zrobić musisz sprawdzić ile łącznie z małżonkiem zarobiłeś w 2022 roku. W rozliczeniu 2023 skorzystasz z ulgi, jeżeli wasze łączne dochody nie przekraczają 112.000 zł.
| Miesięczna wartość odliczeń w ramach ulgi na dzieci w zeznaniu za 2022 r. | ||||
|---|---|---|---|---|
| Posiadam łącznie (liczba dzieci uprawnionych do ulgi): | JESTEM: | |||
| Singlem, rozwodnikiem, wdowcem, pozostaje w związku małżeńskim przez część roku | Małżonkiem przez cały rok | |||
| 1 dziecko | Zarobki < lub = 56.000 zł | Łączne zarobki < lub = 112.000 zł | ||
| 92,67 zł ulgi/mc | ||||
| Zarobki > 56.000 zł | Łączne zarobki > 112.000 zł | |||
| 0 zł ulgi | ||||
| 2 dzieci | Pierwsze dziecko | 92,67 zł/mc | 1112,04 zł/rok | |
| Drugie dziecko | 92,67 zł/mc | 1112,04 zł/rok | ||
| 3 dzieci | Pierwsze dziecko | 92,67 zł/mc | 1112,04 zł/rok | |
| Drugie dziecko | 92,67 zł/mc | 1112,04 zł/rok | ||
| Trzecie dziecko | 166,67 zł/mc | 2000,04 zł/rok | ||
| 4 dzieci | Pierwsze dziecko | 92,67 zł/mc | 1112,04 zł/rok | |
| Drugie dziecko | 92,67 zł/mc | 1112,04 zł/rok | ||
| Trzecie dziecko | 166,67 zł/mc | 2000,04 zł/rok | ||
| Czwarte dziecko | 225 zł/mc | 2700 zł/rok | ||
| Więcej dzieci | Każde kolejne | 225 zł/mc | 2700 zł/rok | |
Źródło: PIT.pl /Opracowanie własne
Więcej na ten temat w poradniku ,, Ulga prorodzinna w PIT za 2022 rok”.
Ze względu na licznie zmieniające się przepisy prawa w zakresie rozliczania samotnych rodziców, zastosowanie preferencji w PIT w 2023 roku może budzić wątpliwości i obawy. Aby uniknąć problemów w rozliczeniu swojego zeznania podatkowego za 2022 rok, zachęcamy do pobrania i skorzystania z bezpłatnego programu e-pity.
Nie musisz znać się na PIT-ach. Oblicz wygodnie wysokość Twojego podatku PIT kompleksowo razem z wszystkimi ulgami, odliczeniami i nową kwotą wolną od podatku.
Program ten krok po kroku poprowadzi Cię po Twojej deklaracji PIT, uwzględni wszystkie dochody oraz rozliczy interesujące Cię ulgi, w tym w szczególności ulgę dla samotnych rodziców.
Osoba samotnie wychowująca dziecko ma prawo korzystać z preferencyjnej formy rozliczenia. Wspólne rozliczenie z dzieckiem nie wymaga, by dziecko faktycznie zarabiało. Można odliczyć podwójnie kwotę wolną od podatku ...
