Nowe przepisy Polskiego Ładu nie zmieniły zasadniczo wysokości oraz limitów korzystania z ulgi prorodzinnej (tzw. ulgi na dzieci) w PIT w 2023 roku. Zmianie uległ jednak limit zarobków dziecka, po przekroczeniu którego skorzystanie z ulgi prorodzinnej staje się niemożliwe. To jednak nie jedyna zmiana. Rodzice przyjrzeć muszą się również zmienionym zasadom ubiegania się o tzw. zwrot niewykorzystanej części ulgi na dziecko. 

Najlepszy i najprostszy sposób na PIT - Program e-pity 2022.

Nie musisz znać się na PIT-ach. Oblicz wygodnie wysokość Twojego podatku PIT kompleksowo razem z wszystkimi ulgami, odliczeniami i nową kwotą wolną od podatku.

lub uruchom online

Kto skorzysta z ulgi prorodzinnej w 2023 roku?

Prawo do odliczenia ulgi na dziecko w PIT oraz wysokość tego odliczenia uzależniona jest od tego, czy rodzic lub opiekun:

• pozostaje w związku małżeńskim czy nie,
• wychowuje jedno, dwoje czy troje lub więcej dzieci,
• osiąga wysokie wynagrodzenie, czy też nie zarabia aż tak dobrze,
• posiada oskładkowane umowy, z których uzyskuje wynagrodzenie, pod warunkiem jednak że płaci on szereg składek ZUS czy też nie płaci składek ZUS i zdrowotnych lub są one niskie.

Źródło: shutterstock

Wykorzystany limit odliczenia - ulga do zwrotu

W zeznaniu za 2022 r. możliwe jest ubieganie się o zwrot niewykorzystanej kwoty ulgi. W deklaracjach składanych w roku 2023 (za 2022 r.) wniosek składa się w deklaracjach PIT-37 lub PIT-36. Takie działanie ma na celu pomoc rodzinom, które zarabiają na tyle mało lub mają na tyle dużą ilość dzieci, że nie są w stanie wykorzystać pełnej kwoty ulgi w zeznaniu rocznym.

Przykład

Państwo Kowalscy osiągnęli łącznie dochód w kwocie 20.000 zł, a podatek wyniósł 2000 (po odliczeniu już składek na ubezpieczenie zdrowotne) i posiadają 3 dzieci.

Podatek do zapłaty jest znacznie niższy niż kwota przysługującej im ulgi z tytułu wychowywania dzieci. W zeznaniu za 2021 rok niewykorzystaną kwotę urząd skarbowy na wniosek zwróci Kowalskim (dodatkowe 2224,12 zł).

Nie ma możliwości przenoszenia niewykorzystanej kwoty ulgi z lat wcześniejszych do obecnej deklaracji podatkowej i składania wniosku o zwrot. Zwrot niewykorzystanej ulgi rozlicza się odrębnie dla każdego roku - a zatem za 2017, 2018, 2019, a następnie za 2020, 2021 czy 2022 r. należy osobno wnioskować o zwrot niewykorzystanej ulgi, a w razie korekty - osobno wnioskować o skorygowanie deklaracji oraz zwiększenie lub zmniejszenie wnioskowanej kwoty zwrotu.

Aktualna wyskość ulgi na prorodzinnej, wraz z limitami zarobków wskazuje poniższa tabela:

Źródło: PIT.pl / Opracowanie własne

Ile zarobiłem - jaka kwota uprawnia do ulgi?

Prawo do ulgi przysługuje: rodzicom wychowującym 1 dziecko i zarabiającym w roku podatkowym nie więcej niż 56.000 oraz:

• wychowującym dzieci, w tym wychowującej je po orzeczeniu separacji prawnej, nawet przy separacji prawnej trwającej cały rok (separacja faktyczna powoduje, że podatnik pozostaje w związku małżeńskim),
• pozostającym w związku małżeńskim część roku (rozwodnik, osoba pobierająca się, w stosunku do której orzeczono separację),
• pozostającym w związku małżeńskim, jeżeli małżonek został pozbawiony praw rodzicielskich lub odbywa karę pozbawienia wolności.

Prawo do ulgi przysługuje natomiast rodzicom zarabiającym w roku podatkowym nie więcej niż 112.000 i pozostającym cały rok w związku małżeńskim, a także osobie, która nie będąc w związku małżeńskim przez cały rok spełnia warunki, by uznać ją za osobę samotnie wychowującą dziecko (faktycznie samotnie wychowuje dziecko będąc panną, kawalerem, wdową, wdowcem, rozwódką, rozwodnikiem, osobą, której małżonek został pozbawiony praw rodzicielskich lub odbywa karę pozbawienia wolności).

Za dochody, które należy brać pod uwagę, uważa się dochody uzyskane łącznie w danym roku podatkowym, do których mają zastosowanie:

• skala podatkowa,
• podatek liniowy 19%, czyli wykazywanych standardowo na PIT-36L (mimo, że podatnik od dochodów opodatkowanych w ten sposób nie odliczy ulgi, to dochody tego rodzaju do limitu musi doliczyć),
• dochody ze zbycia akcji, udziałów w spółkach i pochodnych papierów wartościowych oraz praw z nich wynikających (czyli wykazywanych standardowo na PIT-38).

Sumować należy kwotę dochodów z powyższych tytułów, czyli wartość uprzednio obniżoną o przysługujące koszty uzyskania przychodów. Sumę powyższych dochodów pomniejsza się dodatkowo o kwotę składek ZUS:

• określonych w ustawie z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych:
  • zapłaconych w roku podatkowym bezpośrednio na własne ubezpieczenia emerytalne, rentowe, chorobowe oraz wypadkowe podatnika oraz osób z nim współpracujących,
  • potrąconych w roku podatkowym przez płatnika ze środków podatnika, z tym że w przypadku podatnika osiągającego przychody określone w art. 12 ust. 6, tylko w części obliczonej, w sposób określony w art. 33 ust. 4, od przychodu podlegającego opodatkowaniu

- odliczenie nie dotyczy składek, których podstawę wymiaru stanowi dochód (przychód) zwolniony od podatku na podstawie ustawy, oraz składek, których podstawę wymiaru stanowi dochód, od którego na podstawie przepisów Ordynacji podatkowej zaniechano poboru podatku;

• zapłaconych w roku podatkowym ze środków podatnika na obowiązkowe ubezpieczenie społeczne podatnika lub osób z nim współpracujących, zgodnie z przepisami dotyczącymi obowiązkowego ubezpieczenia społecznego obowiązującymi w innym niż Rzeczpospolita Polska państwie członkowskim Unii Europejskiej lub w innym państwie należącym do Europejskiego Obszaru Gospodarczego lub w Konfederacji Szwajcarskiej;

Po takiej operacji kwotę należy porównać z wartością 56.000 zł/112.000 zł.

Wartość odliczenia - ilość dzieci

Odliczenie w kwocie wyższej niż podstawowa (92,67 zł miesięcznie) przysługuje podatnikowi, który co najmniej przez jeden dzień roku podatkowego wykonywał władzę, pełnił funkcję lub sprawował opiekę, w stosunku do więcej niż jednego dziecka.

Kwota odliczenia rośnie wraz z ilością posiadanych dzieci. Przy pierwszym i drugim dziecku kwota ta jest równa (ewentualnie – przy pierwszym dziecku wynosi zero ze względu na wartość dochodów rodziców), przy trzecim i czwartym wzrasta, a przy kolejnych wynosi tyle samo, co przy czwartym dziecku.

Prawo do ulgi przysługuje niezależnie na każde dziecko co oznacza, że kwoty te należy końcowo sumować.

Za każde kolejne dziecko w danym miesiącu przysługują różne wartości kwoty ulgi. Nie jest tak, że przy 4 dzieci przysługuje równa „podwyższona” kwota ulgi na każde dziecko. W takim przypadku kwota podwyższona przysługuje na 4 dziecko, niższa na 3 dziecko, a jeszcze niższa na 1 i 2 dziecko.

Kwota ulgi przysługuje miesięcznie co znaczy, że w przypadku osiągnięcia przez któreś z dzieci pełnoletniości lub 25 lat w trakcie roku za dalszą część roku przysługiwać będzie kwota w niższej wysokości również z tytułu pozostałych dzieci.

Przykład

Przy trójce dzieci w rodzinie jedno dziecko osiągnęło 25 rok życia w miesiącu lipcu. Od sierpnia ulga przysługuje na dwójkę dzieci – czyli tylko w kwocie takiej, jak na dwoje wychowywanych osób.

Dwoje i troje dzieci a utrata prawa do ulgi w trakcie roku

Jeżeli podatnik posiadając 3 dzieci, z których jedno jest pełnoletnie (w wieku do 25 roku życia) i zarobiło więcej niż 16 061,28 zł, chce skorzystać z ulgi prorodzinnej, to podatnik traktowany musi być w taki sposób, jakby tego dziecka nie było (jakby go nie wychowywał). W konsekwencji limit na pozostałe dzieci w rodzinie zostanie ograniczony i wyniesie 92,67 zł miesięcznie – jak przy dwójce dzieci i nie osiągnie prawa do podwyższonego limitu 166,67 zł na jedno z trójki dzieci.

Jeszcze poważniejsze konsekwencje dotyczyć będą rodzica dwójki dzieci, z których jedno jest pełnoletnie i przekroczy limit przychodów. W tym przypadku rodzic sprawdzać będzie musiał własne dochody w danym roku (małżonkowie 112.000 zł łącznie), by skorzystać z ulgi na pierwsze dziecko, którego wychowanie teoretycznie uprawnia do ulgi.

Przy przekroczeniu limitu dochodów rodziców, zarobki wakacyjne drugiego pełnoletniego dziecka pozbawią ich uprawnienia nie tylko do ulgi za drugie, ale również na pierwsze z dzieci. Po pierwsze należy patrzeć na ilość dzieci, do których przysługuje ulga, a dopiero po stwierdzeniu ich ilości– na kwotę ulgi oraz na to, czy rodzice muszą czy też nie muszą obliczać własnych dochodów dla korzystania z odliczenia.

Składam deklarację - jaki druk PIT i załącznik?

Z ulgi korzystamy wypełniając załącznik PIT/O oraz odpowiednią główną deklarację podatkową (PIT-36, PIT-37). Ulgę odliczamy od podatku, a nie od dochodu.

W zeznaniu podatnik podać musi liczbę dzieci i ich numery PESEL, a w przypadku braku tych numerów - imiona, nazwiska oraz daty urodzenia dzieci. Na żądanie organów podatkowych lub organów kontroli skarbowej podatnik jest obowiązany przedstawić zaświadczenia, oświadczenia oraz inne dowody niezbędne do ustalenia prawa do odliczenia, w szczególności:

• odpis aktu urodzenia dziecka;
• zaświadczenie sądu rodzinnego o ustaleniu opiekuna prawnego dziecka;
• odpis orzeczenia sądu o ustaleniu rodziny zastępczej lub umowę zawartą między rodziną zastępczą a starostą;
• zaświadczenie o uczęszczaniu pełnoletniego dziecka do szkoły.

Wychowywanie dzieci

Wychowuje się dzieci małoletnie, czyli do ukończenia 18 roku życia. W stosunku do dzieci, które nie ukończyły 18 roku życia, a wyszły za mąż lub ożeniły się, małoletniość kończy się z dniem zawarcia małżeństwa. Odliczenie nie przysługuje również od miesiąca, w którym na podstawie orzeczenia sądu dziecko zostało umieszczone w instytucji zapewniającej całodobowe utrzymanie w rozumieniu przepisów o świadczeniach rodzinnych.

Ulga na dziecko przysługuje również w związku z wychowywaniem dzieci pełnoletnich:

• bez względu na ich wiek, które zgodnie z odrębnymi przepisami otrzymywały zasiłek (dodatek) pielęgnacyjny lub rentę socjalną,
• do ukończenia 25 roku życia uczące się w szkołach, o których mowa w przepisach o systemie oświaty, przepisach o szkolnictwie wyższym lub w przepisach regulujących system oświatowy lub szkolnictwo wyższe obowiązujących w innym niż Rzeczpospolita Polska państwie, jeżeli w roku podatkowym nie uzyskały dochodów podlegających opodatkowaniu na zasadach określonych w art. 27 (według skali, niezależnie od źródła przychodów) lub art. 30b (papiery wartościowe) w łącznej wysokości przekraczającej kwotę stanowiącą 12-krotność renty socjalnej. 

Dochody dziecka - limit zarobków uprawniający do ulgi

Od 2022 roku za sprawą znowelizowanych przepisów Polskiego Ładu kwotą graniczną dochodów dziecka jest 12-krotność renty socjalnej (w 2022 roku wynosi ona 16 061,28 zł). Więcej w artykule ,,Dziecko może zarobić więcej w 2022 roku a rodzic nie straci prawa do ulgi prorodzinnej w PIT". 

Prawo do ulgi na dzieci straci rodzic, którego dziecko pozostanie opodatkowane na zasadach ryczałtu ewidencjonowanego (oprócz ryczałtowo opodatkowanego najmu lokali), podatku liniowego oraz podatku tonażowego. 

Oznacza to zarazem, że niektóre przychody dziecko uzyskiwać może bez ograniczeń, a ulga nadal będzie przysługiwać, np. najem prywatny opodatkowany ryczałtem lub zbycie nieruchomości.

W związku interpretacją Ministerstwa Finansów z 28 grudnia 2010r. (DD3/033/184/IMD/10/PK-1323) w sprawie doliczania do dochodów dziecka również dochodów zagranicznych – istnieje ryzyko, że organ podatkowy będzie próbował, powołując się m.in. na zasadę równouprawnienia, dochody zagraniczne dziecka doliczyć do kwoty zarobku dziecka, w związku z którą możliwe jest rozliczenie się w ramach ulgi prorodzinnej lub jako osoba samotnie wychowująca dziecko. Ta sama zasada dotyczy zdaniem Ministerstwa Finansów dochodó rodziców, które dają uprawnienie do ulgi przy korzystaniu z niej na jedno dziecko. 

PIT.pl stoi na stanowisku, że jest to wykładnia nieprawidłowa. Przypomnijmy, kwota 16 061,28 zł dotyczy dochodów dziecka: „jeżeli w roku podatkowym nie uzyskało ono dochodów podlegających opodatkowaniu na zasadach określonych w art. 27 lub art. 30b w łącznej wysokości przekraczającej kwotę stanowiącą iloraz kwoty zmniejszającej podatek oraz stawki podatku”.

Kwoty podlegające opodatkowaniu w tym przypadku należy rozumieć jako – faktycznie wpływające na podatek. Kwot zwolnionych (z najróżniejszych przyczyn zwolnionych z opodatkowania) nie bierze się pod uwagę przy wyliczaniu ulgi, chyba że byłoby to wyraźnie w ustawie podatkowej wskazane. Kwotą zwolnioną, wpływającą wyłącznie na ustalenie stopnia skali (przejścia z 12% na 32%), jest również zarobek z zagranicy. Kwota ta w praktyce nie podlega w Polsce opodatkowaniu i nie powinna być ujmowana przy liczeniu kwoty 16 061,28 zł. Inaczej jest w przypadku kwot, do których stosować należy zasadę proporcjonalnego odliczenia, które są w Polsce opodatkowane.

Ulga na dziecko nie dla każdego

Ulgę rozliczy podatnik opodatkowany na zasadach ogólnych (PIT-37, PIT-36). Nie może jej odliczyć podatnik rozliczający się liniowo, składający zeznanie za podatek wykazany ze zbycia nieruchomości (PIT-39), ze zbycia akcji lub innych dochodów kapitałowych (PIT-38) czy opodatkowany w formie ryczałtu ewidencjonowanego (PIT-28).

Z ulgi może korzystać podatnik, który w roku podatkowym:

• wykonywał władzę rodzicielską;
• pełnił funkcję opiekuna prawnego, jeżeli dziecko z nim zamieszkiwało;
• sprawował opiekę poprzez pełnienie funkcji rodziny zastępczej na podstawie orzeczenia sądu lub umowy zawartej ze starostą.

Separacja faktyczna, opiekun mieszka sam

Ulga prorodzinna wymaga, by władza rodzicielska była faktycznie sprawowana (zwrot brzmi „wykonuje władzę rodzicielską” a nie że tą władzę tylko posiada). Jeżeli dziecko przebywa u jednego z rodziców i drugi małżonek nie łoży na dzieci i nie zajmuje się nimi, a władza rodzicielska przysługuje im obydwojgu (np. separacja faktyczna) z ulgi korzysta wyłącznie sprawujący władzę (w praktyce ciężko dowieść, że tylko u jednego rodzica dziecko przebywało, zatem przyjmuje się, że małżonkowie dowolnie dysponują prawem do ulgi, w ramach porozumienia; w razie konfliktu wymagane jest przestawianie dowodów). Innymi słowy warunek przyznania władzy rodzicielskiej jest podstawową przesłanką, by z ulgi korzystać. Dopiero po ustaleniu, że dwóm osobom (np. rodzicom po rozwodzie) przysługuje władza rodzicielska, powinno się zadecydować, które z nich tę władzę faktycznie wykonuje. W przypadku wspólnego faktycznego wykonywania władzy, przyjmuje się podział ulgi po połowie lub w dowolnych proporcjach.

Konflikt co do wartości ulgi u poszczególnych małżonków wymaga wykazania, że dany podatnik ma prawo do ulgi (że on sprawował władzę rodzicielską, a drugi małżonek nie łożył na utrzymanie dziecka lub władzy nie sprawował; decydujące będzie zatem faktyczne sprawowanie tej władzy).

Powyższe nie oznacza jednak, że alimentowanie dziecka (bez pieczy nad nim) oznacza utratę prawa do ulgi. Jedynie nie wykonywanie władzy rodzicielskiej w nakazanym stopniu pozbawia prawa do odliczenia (podobnie - Interpretacja indywidualna dyrektora Izby Skarbowej w Katowicach z 8 listopada 2010 r. (nr IBPBII/1/415-523/10/ASz).

A zatem jeżeli małżonkowie faktycznie razem sprawują władzę, odliczenie dotyczy łącznie obojga rodziców, opiekunów prawnych dziecka albo rodziców zastępczych pozostających w związku małżeńskim. Kwotę tę mogą odliczyć od podatku w częściach równych lub w dowolnej proporcji przez nich ustalonej. W przypadku konfliktu możliwy jest podział ulgi po połowie albo konieczne jest wykazanie, że drugi małżonek władzę posiada, lecz jej nie wykonuje. 

W przypadku rozwodu i separacji prawnej ulga przysługuje za każdy miesiąc wykonywania władzy rodzicielskiej. Podział ulgi między rodzicami odbywa się zatem w stosunku miesięcznym. W przypadku gdy za ten okres miesiąca kalendarzowego w stosunku do dziecka wykonywana jest władza, a także pełniona funkcja rodziny zastępczej lub sprawowana opieka, każdemu z podatników (np. wykonującemu władzę oraz sprawującemu opiekę) przysługuje odliczenie w kwocie stanowiącej 1/30 kwoty ulgi za każdy dzień sprawowania pieczy nad dzieckiem. Wówczas dochodzi zatem do podziału dziennego kwoty ulgi. Jedynie zatem przy przejściu władzy na osoby z zewnątrz, np. opiekuna, rodzinę zastępczą – podział ulgi następuje w stosunku dziennym. Opiekunowie lub rodzice nie mogą ulgi podwoić, a zatem limit ulgi przysługuje im wyłącznie raz, łączny na nich oboje 1.112,04 zł rocznie.